Socializen bij de 'gratefulness ceremony'

Mijn reisverslagen liepen een beetje achter, maar lopen na deze weer helemaal bij. Ik was gebleven bij vorige week dinsdagavond (de 2e) waarop ik weer een nieuw soort elleboogtechniek heb geleerd, voor als je van achteren aangevallen wordt. Ik begon hier heel enthousiast aan maar merkte opeens dat ik heel duizelig werd en een beetje misselijk, je moet namelijk de hele tijd naar voren-naar achteren-naar voren kijken. Een tijdje gezeten en voor mij uitgestaard dus, Teven deed voor hoe je snel je blik van voren naar achteren laat gaan, zoals ballerina's ook doen als ze pirouettes maken. Ik zei dat ik in de bus ook redelijk snel misselijk wordt, hij Teven zei dat hij dat vroeger ook had maar dat dat na veel van dit soort technieken oefenen over was. Na training heb ik het gekste gerecht gegeten tot nu toe; bij het stalletje zag ik wat rijst, ik dacht dus een rijstgerecht te bestellen. De eerste hap die ik nam wacht echter een soort vruchtensorbetijs. De tweede hap de rijst, maar met een zoet romig sausje. Vervolgens kwam ik allemaal blokjes tegen, die naar fruit, ei, vlees of vis smaakten. Ik heb nog steeds geen idee wat ik heb gegeten.

Woensdagmiddag heb ik de reis naar Phnom Penh weer gemaakt. Daar zit namelijk een Amerikaanse organisatie, USAID, die de afgelopen zeven jaar allerlei projecten in Cabodja heeft gedaan, waaronder één met varkensboeren. Deze maand is de laatste maand van het project, is was er dus net op tijd bij. Omdat de reis erg lang duurt (5,5 uur) ben ik er de avond van tevoren heengegaan en heb daar een nacht in een hotel geslapen (dat ik met veel gedoe bereikte; de brommerchauffeur nam mij heel enthousiast mee maar bleek eigenlijk geen idee te hebben waar het Golden Gate hotel was. Hij heeft een stuk of vijf keer onderweg de weg gevraagd). Het idee van reizen naar een ver land is dat je allemaal dingen meemaakt die je thuis niet meemaakt, maar toen het tweede deel van Lord of the Rings op tv was, was ik toch wel erg blij iets bekends en westers te zien en heb ik de film dus helemaal uitgekeken.

Een westers ontbijt had ik ook al een tijdje niet gehad, ik was donderdagochtend dus blij verrast dat bij het ontbijtbuffet van het hotel ook stokbrood, boter, ei en vruchtensap zaten. Een fijne afwisseling van alle rijstgerechten!
Die ochtend had ik een heel nuttig gesprek met Prathna van USAID. Hij had sinds het begin van het project onderzoek gedaan naar de 'pig value chain' en kon mij dus veel nuttige dingen vertellen, onder andere over alle gekke regels rondom slachthuizen waar vooral de overheid op verdient, ten koste van de hygiëne van de slachthuizen. Na dit gesprek heb ik meteen daar op kantoor mijn aantekeningen uitgewerkt en ondertussen nog wat met Prathna's collega's gepraat, die het hadden over nieuwe projecten die in Cambodja worden opgezet rond biogasinstallaties. Misschien ook wel een goed idee voor ICS!
Na de lunch nam Prathna mij nog mee naar een lokale varkensvoerproducent. Ik werd rondgeleid door de werkplaats waar garnalenhoofden, botten, 'rice bran', cassave en veel andere ingrediënten (zo'n 20 in totaal) werden vermalen tot poeder (varkensvoer).
Om 17u nam ik alweer de bus terug naar Siem Reap. Achter mij zat een Nederlands stel van achterin de twintig waar ik leuk mee gepraat heb. Hij werkte al negen jaar als gevangenisbewaarder, zij was net klaar met haar tweede master en deed nu een stage bij een organisatie die kinderen met een lastige thuissituatie helpt. Ze waren hiervoor in Thailand en Laos geweest, leuk om daar alvast wat verhalen van te horen en tips over te krijgen!

Er was op vrijdag, maandag en dinsdag een 'workshop' waar wat mensen van kantoor heengingen, waaronder Francis, er was dus geen lunch op kantoor die dagen. Ik heb dus drie keer bij Chanthy thuis gelunched. Ze heeft een groot huis (voor Cambodjaanse begrippen), drie honden en een kamermeisje (die woont daar ook in huis en maakt eten & maakt schoon). In haar huis was veel houtsnijwerk (daar was haar man (architect bij het leger) fan van), bijna alle meubels waren met zijn ontwerp gesneden. We hebben lekkere gerechten gegeten met vis, varkensvlees en een zoet/hartig bijgerecht met onder andere rauwe boontjes (ik heb ze hier alleen nog maar rauw gegeten).
Nog wat quotes van Teven van vrijdagavond: 'I am not afraid of big men with weapons, I am only afraid of women and children'. Hij vertelde dat hij zichzelf via internet Engels geleerd, terwijl zijn uitspraak voor een Cambodjaan erg goed is. Hij zei dat hij veel Plato, Socrates en Islamitische schrijvers (ik weet de namen niet meer) had gelezen. Na die les kende ik trouwens al 12 van de 13 basis-elleboogtechnieken, alle basis-stoten heb ik al gehad.

Zaterdagochtend had ik een rustig ochtendje en heb ik Lolita gelezen (gekocht in een klein boekwinkeltje gerund door een oude hippie). Om 3u 's middags haalde Vira mij op voor de 'gratefulness ceremony' waar hij mij voor uitgenodigd had. Tijdens deze ceremonie laten kinderen hun dankbaarheid voor hun ouders en voorouders zien. Op het feest aangekomen werd ik aan een mooi opgemaakte tafel gezet waar Vira's oud-leraar Engels (Ron) ook bij kwam zitten, een Amerikaan. Hij woonde al twee jaar in Siem Reap, daarvoor had hij ook al op veel plekken Engels gegeven. Hij vertelde leuk over zijn reizen, raadde mij aan om naar Peru te gaan wanneer ik volgend halfjaar naar Zuid-Amerika ga. Later kwamen Soviet (is nog bezig met zijn bachelor maar geeft ook Engelse les), Bunthy en wat studenten van Vira erbij. Vira wilde graag dat zijn studenten Engels op mij oefenden, maar ze waren wat verlegen. Wat vragen over en weer gewisseld, maar vooral met Soviet, Bunthy en Ron (die vroeg wegging) gepraat. Ondertussen was er ook nog een ceremonie bezig naast alle tafels; eerst werd er onder leiding van nonnen, later onder leiding van monniken, voor de voorouders gebeden. Later wasten Vira en zijn broer/zussen hun ouders met gezegend water. Later op de middag/avond wilde Vira dat ik nog even praatte met wat andere leerlingen van hem, een paar meisjes van rond de 25. Met één daarvan heb ik nog even zitten praten, al kon ze nog niet zo heel goed Engels. Ze kende wel een paar vragen; het grootste deel van ons gesprek stelde zij dus een vraag en lachte vervolgens een beetje omdat ze mijn antwoord niet begreep. Dit groepje ging redelijk op tijd weer weg; meisjes mogen niet te laat thuiskomen. Om een uur of 9 was ik weer thuis, al voelde het na zes uur feest eerder als 1u 's nachts.

Op zondagochtend was deel twee van de ceremonie, dat om 7u 's ochtends begon. We hebben ontbeten met precies hetzelfde als wat we de avond daarvoor als avondeten hadden gegeten (dat is wel het voordeel van drie keer per dag rijst eten). Na het ontbijt (waarbij ik bij Bunthy, Pak en nog een studievriend van Vira zat die wel erg weinig Engels kon voor iemand die het studeerde) was er een ceremonie waarbij iedereen met een grote kom rijst langs houten kommen van monikken liep en in elke kom een lepeltje rijst deed; rond deze tijd mochten monnikken niet zelf voor eten zorgen en leefden ze van eten dat ze van mensen kregen. Het feest was aan het eind van de ochtend afgelopen, ik fietste terug met Bunthy en Pak. Pak zei dat hij mij wel het Borai-meer wilde laten zien, net buiten Siem Reap. Daar zijn we die middag heen gegaan, we hadden alleen wel de pech dat het keihard regende. De temperatuur was ook onderin de twintig, wat voor Cambodjanen koud is; Pak kreeg kippenvel.
Op weg naar het meer was er nog een gek momentje; Pak ging opeens héél hard rijden, ik kon mijn ogen nauwelijks openhouden van de wind&regen. Toen stopte hij plotseling bij een tentje langs de kant van de weg waar ze zijn benzine bijvulden. Hij legde uit dat hij hard ging rijden omdat hij bij het tentje wilde zijn voordat zijn benzine op was. Ik heb hem toen (aan de hand van een top gear-aflevering) uitgelegd dat je dan beter langzaam kan rijden, hij zei dat hij blij was dat hij dat nu wist.
Het Borai-meer was heel groot en zag er bijzonder uit met de mistbanken die er overheen hingen, maar omdat het zo regende zijn we daar niet al te lang gebleven. Pak wilde mij ook wel wat pagoda's in Siem Reap laten zien, dat vond ik ook wel leuk. We hebben er drie bezocht, bij alledrie vond ik vooral de daken die uit meer lagen bestaan met sprieten die omhoogstaan bij de hoeken erg mooi. Binnenin werd steeds het levensverhaal van de boeddha in een reeks schilderijen uitgebeeld, met in het midden van de pagoda een enorm Boeddhabeeld. Rondom de pagoda's stonden steeds een heleboel kleine gebouwtjes die op torentjes leken, Pak vertelde dat daar de botten van overledenen in worden gedaan na crematies. Hoe rijker je was, hoe groter je torentje; de meesten waren één a twee meter hoog, maar er was er ook één zo groot dat een paar monniken in de benedenverdieping konden wonen.
Die hele middag bleef het wel regenen, bij elke rit tussen pagoda's werden we dus weer kletsnat. Om een uur of 5 stond Pak echt te klappertanden, toen zijn we dus maar naar huis gegaan.

Maandag weer een gewone werkdag. Bij de lunch nodigde Chanthy mij uit voor de trouwerij van haar broer op 19 november. Cambodjaanse trouwerijen schijnen een hele belevenis te zijn (wat ik in de Cultural Village had meegemaakt was volgens Chanthy slechts een voorproefje), hier wil ik dus wel heen. Ik ga nu een paar dagen later weg uit Cambodja dan gepland. Die avond bij Bokator (Teven was er niet, waarschijnlijk weer het land in om nieuwe technieken te leren) mijn eerste enigszins gevorderde techniek geleerd; een vliegende elleboogstoot. Je moet dan tijdens de sprong je heup indraaien en weer uitdraaien, wat mij eerst niet lukte waardoor ik er vrij belachelijk uitzag, maar nu volgens mij wel aardig lukt.

Vanochtend heb ik mijn record qua vroeg opstaan verbroken; mijn wekker ging al om 3 uur. Ik ging namelijk met Vira naar het Peum Ben festival, waarbij Cambodjanen eten geven aan overleden voorouders. Ze geloven namelijk dat alle zielen die in de hel terecht zijn gekomen daar tussen 1 en 15 oktober even uit kunnen en misschien naar de hemel gaan, daar helpt wat eten kennelijk bij. Om een uur of vier had zich een grote groep mensen voor de pagoda verzameld en zei een monnik allerlei teksten op. Vervolgens gingen we met elk een bakje rijstbolletjes en wierrookstokjes drie rondjes rond de pagoda lopen, waarbij je af en toe op de rug van de houten slang die rondom de pagoda loopt een rijstbolletje legt. Het was zo gepland dat nadat de laatsten hun derde rondje afmaakten, het eerste randje zon aan de horizon verscheen (volgens Vira komen de meeste geesten vlak voor zonsopgang tevoorschijn, zodra de zon op is zijn ze weer weg). De pagoda zag er erg mooi uit bij de opkomende zon, het was een bijzondere ervaring.